فلسفه تاریخ با جامعه شناسی رابطه نزدیکی دارد چون موضوع هردو جامعه انسانی است و هردو می خواهد جامعه را تحلیل کند. لکن میان آن دو تفاوت هایی هم وجود دارد :
فلسفه تاریخ : فلسفه تاریخ در باره قوانین کلی حاکم بر تاریخ و جامعه بشری سخن میگوید . از این جهت ناچار است تمام تاریخ بشری را یکجا و یکدست مطالعه کند ، آنگاه قوانین کلی آن را به دست آورد و هرگز نمی تواند اوضاع جامعه ای را بریده از گذشته و آینده بررسی کند.
جامعه شناسی : در جامعه شناسی ، کار برخلاف این است ؛ جامعه شناس ، حوادث و مشکلات جاری حاکم بر جامعه را بررسی می کند نه قوانین کلی حاکم بر مطلق تاریخ بشر را .
به عبارت دیگر : هرگاه علم تاریخ به شرح رویداد های گذشته می پردازد ، فلسفه تاریخ نیز علل پیدایش وقایع و تکامل جامعه را روشن می سازد و قوانین عمومی تکامل را بیان می کند.
به عبارت سوم : فلسفه تاریخ علت ها و معلول ها را در وقایع تاریخی کشف کرده و ارتباط و پیوند وقایع را جستجو می کند . هرنوع کاوشی که دست اندرکار یافتن قوانین عمومی تکامل جامعه های انسانی است ، فلسفه تاریخ یا « علم جامعه انسان » نامیده می شود.
